T. 12: POTRZEBY SPECYFICZNYCH GRUP OSÓB Z OGRANICZENIAMI SPRAWNOŚCI
Wyniki badań

KSIĄŻKA DOSTĘPNA W FORMACIE PDF ZA DARMO (link na dole strony)!
Seria Aktywność Zawodowa Osób z Ograniczeniami Sprawności to 13 tomów prezentujących wyniki badań przeprowadzonych w ramach systemowego projektu badawczego ”Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych„.
Celem projektu było opracowanie rekomendacji dla ogólnokrajowej strategii na rzecz zwiększenia aktywności społeczno-zawodowej osób z ograniczeniami sprawności, szczególnie z rzadko występującymi oraz sprzężonymi (złożonymi). Badania przeprowadzono w 2009 roku w dwóch etapach. Etap I został zrealizowany przez Zespół Badawczy SWPS w Warszawie, etap II przez Instytut Badania Rynku i Opinii Millward Brown SMG/KRC.
W etapie I zbadano ponad 2 tys. osób. Analizowano różne obszary funkcjonowania dorosłych osób niepełnosprawnych, m.in. podleganie działaniu stereotypów społecznych, spostrzeganie swojego życia, orientacja temporalna, tożsamość i poczucie dorosłości, etapy radzenia sobie z utratą sprawności, funkcjonowanie w społecznościach lokalnych i wirtualnych, samoakceptacja, jakość życia, partycypacja społeczna i obywatelska, komunikacja i funkcjonowanie w grupie, poczucie więzi, planowanie swego życia. W etapie II pomiarem objęto grupę 100 tys. osób niepełnosprawnych z różnymi ograniczeniami sprawności. W badaniach kwestionariuszowych pytano o sytuację gospodarstwa domowego, ograniczenia sprawności i ich przyczyny, sytuację rodzinną, wykształcenie i aktywność zawodową oraz potrzeby i rodzaj otrzymywanego wsparcia. Wszystkie tomy w serii kończą się rekomendacjami dotyczącymi warunków koniecznych dla (1) pełniejszej integracji społecznej osób z ograniczeniami sprawności w ich środowisku życia i (2) skuteczniejszej aktywizacji zawodowej, przede wszystkim na otwartym rynku pracy.

Anna Izabela Brzezińska
prof. dr hab., psycholog, pracuje na UAMw Poznaniu i w SWPS w Warszawie. Autorka monografii Społeczna psychologia rozwoju (2000), współautorka książki W poszukiwaniu złotego środka. Rozmowy o rozwoju człowieka (2005), redaktorka i autorka podręczników, m.in. Portrety psychologiczne człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (2005). Redaktorka serii poświęconej aktywizacji zawodowej i integracji społecznej osóbz ograniczeniami sprawności.
Jacek Pluta
dr socjologii, adiunkt w Instytutcie Socjologii UWr. Autor książki Społeczno-kulturowe procesy definiowania postaw (2002), współredaktor książki My, wrocławianie. Szkiceo przestrzeni społecznej miasta (2006). Autor publikacji poświęconych samozatrudnieniu, analizie rynku szkoleń i doradztwa.
Piotr Rycielski
mgr psychologii, absolwent SWPS w Warszawie oraz międzywydziałowych interdyscyplinarnych studiów doktoranckich na UW. Pracował przy projektach badawczych ”Psychologiczne uwarunkowania i konsekwencje deliberatywnego podejmowania decyzji w grupach politycznych„, ”Dylematy społeczne - próby integracji„ oraz ”Psychospołeczne uwarunkowania aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych„.
Ze względu na rodzaj ograniczenia sprawności, jego poziom czy wpływ na codzienne funkcjonowanie wyodrębniliśmy kilka podgrup osób niepełnosprawnych i określiliśmy je jako ”grupy ryzyka„. Są one potencjalnie narażone na podwójne wykluczenie, z jednej strony z powodu niepełnosprawności, a z drugiej - z powodu specyficznych cech osobowych (wiek, płeć, niski poziom wykształcenia) czy charakterystyki niepełnosprawności (moment nabycia, poziom i zakres uszkodzenia). Są to m.in. mieszkańcy tzw. gospodarstw zbiorowych (np. domów opieki), osoby mieszkające na obszarach o bardzo niskim wskaźniku zatrudnienia, niepełnosprawne w związku z zaburzeniami czy chorobami psychicznymi, doświadczające sprzężonych (złożonych) czy bardzo rzadko występujących w Polsce niepełnosprawności. Grupy te znajdują się w szczególnie trudnym położeniu, zwłaszcza jeśli chodzi o integrację społeczną i społeczne funkcjonowanie oraz sytuację na rynku pracy.
Autorzy odeszli od tradycyjnego modelu myślenia o osobach niepełnosprawnych (model opiekuńczy) na rzecz zaangażowania ich w społeczne uczestnictwo. Wyniki badań w warstwie poznawczej są pomocne w poznaniu czynników sprzyjających integracji społecznej osób niepełnosprawnych i utrudniających ją, a także mechanizmów rodzącej się w Polsce aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych w warunkach gospodarki rynkowej.
prof. dr hab. Roman Ossowski
Książka zawiera wiele cennych obserwacji, wyników badań i wniosków pozwalających stworzyć czytelnikowi bardziej precyzyjny, a także rzetelny obraz sytuacji psychospołecznej osób z ograniczeniami sprawności, szczególnie związanych z integracją społeczną i aktywizacją zawodową.
dr Dariusz Rosiński