ZROZUMIEĆ STULECIE [Das Jahrhundert verstehen. Eine universalhistorische Deutung]

Narrator Dinera przysiadł na zabytkowych schodach w Odessie i z tej perspektywy spogląda na Europę XX wieku. Obserwuje przede wszystkim jej wschodnie i południowe rubieże - Rosję, Konstantynopol, Polskę i Niemcy, a także Bałkany i Grecję. Jego uwagę przyciąga wybijanie się na niepodległość narodów Europy Środkowo-Wschodniej, wojny na Bałkanach, rewolucja w Rosji, wojny domowe w Hiszpanii i Grecji, wojna polsko-bolszewicka. Widzi, jak wydarzenia na peryferiach Europy odbijają się echem w jej pozostałych rejonach i wpływają na wielką politykę, także podczas II wojny światowej i zimnej wojny. Wiek XX kurczy się w optyce Dana Dinera do swojej pierwszej połowy, połowy katastrof, które miały naznaczyć całe stulecie.
Swoją opowieść autor snuje wokół antagonizmu światopoglądów i wartości: bolszewizmu i antybolszewizmu, równości i wolności, komunizmu i kapitalizmu, Wschodu i Zachodu. Na te linie podziałów nakładają się dążenia narodów do samostanowienia, nacjonalizmy. Na styku obydwu osi dochodzi do sprzęgania, wzmacniania oddziaływań.
Zrozumieć stulecie to esej historyczny spełniający wszystkie klasyczne wymagania gatunku. Autor przedstawia w nim własny pomysł interpretacyjny, formułuje mocne, wyraziste tezy, starannie wybiera omawiane zagadnienia. Nie stroni też od pozornych dygresji, jak ta o wprowadzeniu na pola bitewne broni maszynowej, która pochłonęła podczas I wojny światowej wielokrotnie więcej ofiar niż osławione gazy bojowe.

Dan Diner urodził się w 1946 roku w Monachium. Dorastał w Izraelu i w Niemczech. Studiował prawo, orientalistykę i nauki społeczne na uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. W latach 1980-1985 był profesorem współczesnej historii krajów arabskich na Uniwersytecie Odense w Danii. W 1985 roku objął katedrę historii pozaeuropejskiej na Uniwersytecie w Essen. Prowadził badania w Austriackiej Bibliotece Narodowej i na Uniwersytecie w Tel Awiwie. W latach 1994-1999 był dyrektorem tamtejszego Instytutu Historii Niemiec. Od 1999 roku jest dyrektorem Instytutu Historii i Kultury Żydowskiej im. Szymona Dubnowa w Lipsku, a od 2001 roku także profesorem historii Europy na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Zajmuje się historią XX wieku, Bliskiego Wschodu, Europy i historią Niemiec ze szczególnym uwzględnieniem okresu narodowego socjalizmu. W ostatnich latach opublikował między innymi: Feindbild Amerika. über die Beständigkeit eines Ressentiments (2002, Wróg Ameryka. O trwałości pewnego resentymentu), Gedächtniszeichen. über jüdische und andere Geschichten (2003, Znaki pamięci. O historiach żydowskich i innych), Versiegelte Welt. über den Stillstand in der islamischen Welt (2005, Zapieczętowany świat. O stagnacji w świecie islamu), Gegenläufige Gedächtnisse. über Geltung und Wirkung des Holocaust (2007, Przeciwbieżne pamięci. O znaczeniu i oddziaływaniu Holokaustu).