Negocjator wielkiej historii

Na oficjalnym zdjęciu zrobionym 22 maja 1992 r. na Kremlu prezydenci Polski i Rosji wymieniają się podpisanymi właśnie umowami. Na mocy jednej z nich szesnaście miesięcy później ostatnie oddziały armii radzieckiej wyjadą za Bug. Uśmiechy Wałęsy i Jelcyna nie zdradzają, jak bardzo nerwowy był to dzień. Polski przywódca w brawurowych negocjacjach doprowadził w ostatniej chwili do zmiany kontrowersyjnych zapisów. Widząc ustępliwość Jelcyna, rosyjski minister obrony Paweł Graczow podobno próbował sabotować podpisanie jednego z protokołów, twierdząc, że gdzieś zawieruszyła się jego nowa wersja. Korekty dokumentu miał dokonać odręcznie minister Krzysztof Skubiszewski, a Lech Wałęsa zszedł z małżonką na uroczysty obiad dopiero po otrzymaniu sygnału od szefa polskiej dyplomacji, że dokument został podpisany. Uczestnicy tych wydarzeń wspominają, że rosyjscy generałowie mieli łzy w oczach.

Podpisane w 1992 r. w Moskwie umowy były jednym z największych sukcesów dyplomacji III RP w polityce wschodniej. Osiągnięto go dzięki poświęceniu i zaangażowaniu wielu osób, które na oficjalnych fotografiach stoją zazwyczaj w dalszych rzędach, choć to właśnie ich codzienna praca umożliwia historyczne przełomy. Jednym z takich ludzi był Jerzy Sułek. W swoim życiu zawodowym z powodzeniem podążał na przemian trzema ścieżkami – dyplomatyczną, naukową i urzędniczą. Zasłynął jako negocjator. W tej roli, reprezentując Rząd III RP, przewodził w sumie 34 rundom rozmów. Negocjował fundamentalne kwestie zarówno z zachodnimi, jak i wschodnimi sąsiadami Polski. Rozmowa z nim daje wgląd nie tylko w budowanie relacji z poradziecką Rosją, ale i w specyfikę rozmów zakulisowych oraz w funkcjonowanie polskiej dyplomacji po 1989 r. To fascynująca lektura dla wszystkich intersujących się najnowszą historią Polski!

Jerzy Sułek – dyplomata, naukowiec i działacz polityczno-społeczny. Absolwent Szkoły Głównej Służby Zagranicznej w Warszawie. Doktor nauk humanistycznych, doktor habilitowany nauk politycznych, profesor nadzwyczajny i uczelniany szkół wyższych w Warszawie i Łodzi. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na współczesnych stosunkach międzynarodowych, zwłaszcza na relacjach Polski i Niemiec. Stypendysta Fundacji im. Alexandra von Humboldta
w Kolonii i Bonn (RFN). Aktywny w polskim i międzynarodowym środowisku ofiar nazizmu. Po przełomie demokratycznym w 1989 r. czołowy negocjator dyplomatyczny III RP, głównie
w stosunkach z Niemcami i ZSRR. Od 2006 r. na emeryturze.

Alicja Curanović – profesorka nauk społecznych w dyscyplinie stosunki międzynarodowe na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Ostatni żołnierze Armii Radzieckiej opuścili terytorium Polski niedługo po jej dwunastych urodzinach. Później na Uniwersytecie Warszawskim obroniła pracę magisterską o idei solidarności słowiańskiej w polityce zagranicznej Rosji. Od tamtej pory próbuje zrozumieć, jak Rosjanie myślą o stosunkach międzynarodowych. Jej ostatnia książka była poświęcona wątkom mesjanistycznym w rosyjskiej polityce zagranicznej (2020). Obecnie dzięki grantowi NCN analizuje kategorię (nie)sprawiedliwości w dyskursie rosyjskim. Od 2022 r. zbiera w formie wywiadów świadectwa osób, które po 1989 r. współtworzyły polską politykę wschodnią, głównie wobec Rosji. 

Rozmowy te naświetlają niezmiernie interesujące zjawiska związane z ewolucyjnym przechodzeniem administracji państwowej nie tylko do nowego systemu politycznego, ale w ogóle do działania w zupełnie nowych warunkach realizacji polityki zagranicznej i w błyskawicznie zmieniającym się środowisku międzynarodowym. (…) Jerzy Sułek prowadził negocjacje szczególnie wrażliwe i o szczególnym znaczeniu – związane z procesem zjednoczenia się Niemiec oraz ułożeniem relacji z ZSRR, a później Federacją Rosyjską oraz z wycofaniem wojsk rosyjskich z Polski. (…) Profesor Jerzy Sułek jest dobrym przykładem świetnie przygotowanego merytorycznie przedstawiciela ,,starej gwardii”. Bez takich ludzi jak on transformacja polskiej polityki zagranicznej w latach 1989–1993 nie przebiegłaby tak pomyślnie.

prof. dr hab. Jan Barcz

W latach 1989–1991 Polska przeszła, po raz kolejny w XX w., proces odzyskiwania suwerenności połączony ze zmianą opcji, strategii i miejsca w Europie. Książka przedstawia niezwykle ważny nurt tego procesu, odnoszący się do tworzenia prawnomiędzynarodowych i pragmatycznych podstaw stosunków ze Związkiem Radzieckim, a później z Federacją Rosyjską.

dr hab. Witold Góralski